Ένα πέτρινο μοναστήρι δεσπόζει στα 1.000 μέτρα υψόμετρο στα Βόρεια Τζουμέρκα. Κατά την παράδοση η Μονή ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα. Η αρχαιότερη όμως γραπτή μαρτυρία της Βύλιζας είναι η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου με χρονολογία 1676. Η Ιερά Μονή Βύλιζας, αυτό το μοναδικό Μοναστήρι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, βρίσκεται μεταξύ των χωριών Καλαρρύτες και Ματσούκι, στο χείλος του γκρεμού, ακούγοντας τα τρία ποτάμια που κυλάνε στο φαράγγι μέχρι να ενωθούν στην κοίτη του Αράχθου.

Η πρόσβαση γίνεται από το χωριό Ματσούκι. Εκεί θα σταθμεύσετε το αυτοκίνητο και σε ενάμιση χιλιόμετρο περπάτημα σε δύσκολο μονοπάτι με σκαλιά θα συναντήσετε την Ιερά Μονή Βύλιζας. Πλησιάζοντας το Μοναστήρι εντύπωση δημιουργούν οι πολεμίστρες στα τείχη του Μοναστηριού.

Η Ιερά Μονή Βύλιζας έχει ένα σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Ελλάδας. Η πλούσια βιβλιοθήκη της διαθέτει 14 χειρόγραφα που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Το παλαιότερο χειρόγραφο της Μονής ήταν αυτό της Μονής Ιβήρων με 1.100 σελίδες του 1350 μ.Χ.. Γενικά το μοναστήρι είχε ακμάσει, διότι υπήρχαν δυο εμπορικά στοιχεία στην περιοχή, που ήταν η κτηνοτροφία και το μαλλί.

Η αρχιτεκτονική της Μονής είναι ιδιαίτερη. Το σημερινό κτίσμα είναι μεταβυζαντινό. Το καθολικό κτίστηκε στον τύπο του μονόχωρου ναού με νάρθηκα και απολήγει σε πεντάπλευρη αψίδα. Η Μονή ανακαινίσθηκε το 1783 και διατηρεί αρκετά κελιά. Στον περίβολο του μοναστηριού υπάρχει ακόμη ένας ναός αφιερωμένος στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Ο δεύτερος αυτός ναός είναι τοιχογραφημένος από το 1737, δια χειρός των αυταδέλφων Γεωργίου και Στεργίου από το γειτονικό χωριό Καλαρρύτες, και διαθέτει επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο με υπέροχες εικόνες.

Το μοναστήρι μετά την διάλυσή του (1893) ζει την παρακμή του. Σήμερα η Μονή είναι μετόχι της Ι.Μ. Κάτω Παναγιάς Άρτας. Το 1981 ξεκίνησε η αναστήλωση του. Το μοναστήρι δεν έχει καλόγερους αλλά είναι πάντα ανοιχτό και φιλόξενο στους προσκυνητές και επισκέπτες.